Bengalce (Bengalce: বাংলা Bangla /baŋˈla/) veya Bengal Dili (Bengalce: বাংলা ভাষা Bangla Bhaşa), bir doğu Hint-Ari dilidir.
Bengalcenin kökeni Güneydoğu Asya'nın Bengal olarak bilinen bölgesidir ve bu bölge, bügünkü Bangladeş'i ve Hindistan'ın Batı Bengal eyaletini ve Tripura ve Assam eyaletlerinin bir kısmını kapsamaktadır. Dili konuşanların sayısı 230[2][3], 250[4][5] veya kimilerine göre 300 milyon[6][7] civarındadır ve dünyanın en çok konuşulan (beşinci veya altıncı) dillerinden biridir.[8] Ayrıca, 125.000'den fazla sözcüğüyle dünyanın en zengin beşinci dilidir.[9]
Hindistan, Pakistan ve Afganistan'da konuşulan dillerin çoğu (Hintçe, Urdu, Paştu vs.) ve ayrıca Farsça, Kürtçe, Ermenice ve başka birçok dil gibi Sanskritçe kökenli bir dildir. Diğer Doğu Hint-Ari dilleriyle birlikte 800-1200 yılları arasında Magadhi Prakrit dilinden kökenlenmiştir. Bangladeş'in resmî dilidir ve Hindistan'ın ikinci en çok konuşulan dilidir.[10][11]
Bengalce, uzun ve zengin edebi geleneğiyle, yüksek kültürel çeşitliliği barındıran bir bölgenin insanlarını bir araya getirir ve aynı zamanda Bengal milliyetçiliğinde önemli bir rol oynar. Bengalce'nin en önemli kişiliklerinden biri edebiyat Nobel Ödülü sahibi Rabindranath Tagore'dur. Tagore, Nobel ödülü almış ilk Asya'lıdır ve aynı zamanda hem Hindistan hem de Bangladeş Ulusal marşlarını bestelemiştir, bu iki ülkenin de ulusal marşı Bengalce'dir.
Bangladeş'in Pakistan'ın bir parçası olduğu bir dönemde, Urdu dili, milli dil olarak her alanda kullanılmak üzere, Bengalce'yi baskılamak amacıyla kullanılmış, ayrıca Bengalce'nin de Arap alfabesiyle yazılması istenmiştir. Bütün bunlar üzerine, güçlü bir dil bilinci olan Bangladeş'liler (o zamanın Doğu Pakistan'lıları) Bengal Dil Hareketi'ni başlatmışlar, 21 Şubat 1952'de Bengal dilinin ve alfabesinin yazımını sürdürmek amacıyla yapılan protestolarda birçok insan ölmüştür. O günden bu yana 21 Şubat Bangladeş'te Dil Hareket Günü olarak anılmaktadır ve 17 Kasım 1999'da UNESCO tarafından Uluslararası Anadil Günü ilan edilmiştir.
Yazısı
Bengal yazısı, Latin yazısından farklı olarak, heceseldir. Asamca, Manipuri ve Munda gibi dillerin yazımında da kullanılır. Orijinalde 50 harflik Sanskritçeyi yazmak için tasarlanmıştır.[12][13] Bengalce'ye has 10 harfin eklenmesiyle de alfabesinde 60 harfe sahip olmuştur.
Bengal yazısıyla "Seni seviyorum“: Ami tomake bhalobashi
Ancak gramer incelemeleri genelde bu 50 harflik alfabe üzerinden yapılır. Bu harflerin on altısı sesli, otuz dördü sessizdir. Her sessiz harf, ilk sesli harfi "অ" harfini bünyesinde içerir. Yazımda, büyük harf veya küçük harf kavramı yoktur. Soldan sağa yazılır.[14]
Alfabe
Sesliler[15][16] Harf Harfin/Sesin Türkçe Karşılığı Transkripsiyon Transliterasyon IPA
অ a ile o arası 3 farklı ses ô ve o a /ɔ/ and /o/
আ a a á /a/
ই i i i /i/
ঈ i i ii /i/
উ u u u /u/
ঊ u u ú /u/
ঋ ri ri r /ri/
ৠ ri ri rr /ri/
ঌ lri lri lr /lri/
ৡ lri lri lrr /lri/
এ e e ve ê e /æ/ ve /e/
ঐ ai ile oi arası bir ses oi ae /ɔj/
ও o o o /o/
ঔ owa - owo arası / ow ou ao /ow/
অং ang - ong arası / ng ôņ aḿ /ŋ/
অঃ ah - oh arası / h ôh ah /h/
Sessizler Harf Harfin Adı Harfin/Sesin Türkçe Karşılığı Transkripsiyon Transliterasyon IPA
ক ka ince k k k /k/
খ kha ince, nefesli k kh kh /kʰ/
গ ga ince g g g /g/
ঘ gha ince, nefesli g gh gh /gʱ/
ঙ uņa genizden gelen ng ŋ uņ /ŋ/
চ ca ç ch c /tʃ/
ছ cha nefesli ç chh ch /tʃʰ/
জ ja c j j /dʒ/
ঝ jha nefesli c jh jh /dʒʱ/
ঞ iņa damaktan gelen n ñ iņ /n/
ট ťa t (dil damağa değer) ţ ť /ʈ/
ঠ ťha nefesli t (dil damağa değer) ţh ťh /ʈʰ/
ড d́a d (dil damağa değer) ḍ d́ /ɖ/
ঢ d́ha nefesli d (dil damağa değer) ḍh d́h /ɖʱ/
ণ ńa n (dil damağa değer) ņ ń /n/
ত ta t t t /t̪/
থ tha nefesli t th th /t̪ʰ/
দ da d d d /d̪/
ধ dha nefesli d dh dh /d̪ʱ/
ন na n n n /n/
প pa p p p /p/
ফ pha p ile f arası ph ph /f/
ব ba b b b /b/
ভ bha nefesli b bh bh /bʱ/
ম ma m m m /m/
য ya c veya y y y /dʒ/
র ra r r r /ɾ/
ল la ince l l l /l/
শ sha ş ve s ś sh /ʃ/ / /s/
ষ śa ş ṣ ś /ʃ/
স sa ş ve s s s /ʃ/ / /s/
হ ha h h h /h/
য় kśa çok kuvvetli nefesli k kkh kś
ড় ŕa damaktan r ŗ ŕ /ɽ/
ঢ় ŕha damaktan nefesli r ŗh ŕh /ɽ/
Gramer
Dil Hakkında Bazı Bilgiler ve Bazı Örnekler
Söz dizimi, Türkçenin söz dizimine çok yakındır.
Örneğin:
Ami = Ben
Tumi = Sen
Tomake = Seni
Bhalobaşi = Seviyorum
Ami tomake bhalobaşi = Ben seni seviyorum
Torun= Gençlik
Bari = Ev
Bare = Eve, Evde
Caççi = Gidiyorum
Ami bare caççi = Ben eve gidiyorum
Türkçe ile ortak birçok sözcük barındırır.
Baba = Baba
Hawa = Hava, Rüzgar
Sabun, Şaban = Sabun
İyelik Zamirleri
İyelik Zamirleri[16] Türkçesi Tekil Şahıs Türkçesi Çoğul Şahıs
1. Şahıs Ben Ami Biz Amra
2. Şahıs, çok samimi Sen Tui Siz Tora
2. Şahıs, normal Sen Tumi Siz Tomra
2. Şahıs, saygılı Siz Apni Siz Apnara
3. Şahıs, normal, yakında O Şe Onlar Şera
3. Şahıs, normal, uzakta O O Onlar Ora
3. Şahıs, saygılı O Tini Onlar Ta(n)ra
Fiil Çekimleri
Fiil çekimleri, aynen Türkçedeki gibi sondan eklemelidir. Sona gelen ekler zamirin tekil/çoğul oluşuna göre değil, zamirin hangisi olduğuna bağlıdır. Yani Ben ve Biz aynı çekilir. O ve Onlar da "ben ve biz"den farklıdır. Zamirlere bağlı olarak beş çeşit çekim vardır:
1. Şahıs (Ami, Amra)
2. Şahıs, çok samimi (Tui, Tora)
2. Şahıs, normal (Tumi, Tomra)
3. Şahıs, normal (Şe, Şera, O, Ora)
Saygılı şahıslar (Apni, Apnara, Tini, Ta(n)ra)
Bunlardan, kolaylık olması için, sırayla "1", "2a", "2b", "3" ve "S" diye bahsedeceğim.
Bengalce'de, fiiller mastar halde -a veya -wa ile biterler. Fiiller çekilirken bunlar kalkıp yerine, çekim ekleri gelir.
Örneğin,
Bilmek = Cana
Ekler
1 -i
2a -iş
2b -o
3 -e
S -en
Yerine koyunca:
Ami cani = Biliyorum
Tui caniş = Biliyorsun (çok küçük bir çocuğa veya çok samimi arkadaşına)
Tumi cano = Biliyorsun (arkadaşlarına)
O cane = Biliyor (arkadaşın)
Apni canen = Biliyorsunuz (büyüğün)
